Εξωτερικά προβλήματα:
-
Οι Πέρσες στην Ανατολή και οι Γότθοι στο Βορρά παραβίαζαν συχνά τα σύνορα της αυτοκρατορίας, λεηλατούσαν τις ακριτικές επαρχίες και έκλειναν τους δρόμους του εμπορίου.
-
Κάποιες ακριτικές επαρχίες στην Ανατολή αποσχίστηκαν από την αυτοκρατορία και δημιούργησαν δικά τους κράτη.
Ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός προσπάθησε να αντιμετωπίσει τα προβλήματα με το σύστημα της τετραρχίας
Χώρισε την αυτοκρατορία σε τέσσερις μεγάλες περιφέρειες, δύο στην Ανατολή και δύο στη Δύση. Σε κάθε περιφέρεια όρισε έναν άρχοντα με αυξημένες εξουσίες (συνάρχοντες). Στις περιφέρειες της Δύσης όρισε τον Κωνσταντίνο και το Μαξέντιο, ενώ στις περιφέρειες της Ανατολής το Λικίνιο και τον Γαλέριο.
Το σύστημα αυτό έφερε την ηρεμία και την τάξη στο εσωτερικό του κράτους και έκανε τα σύνορα απαραβίαστα για τους εχθρούς.
I'm a title
Κωνσταντίνος, Γαλέριος, Λικίνιος, Μαξέντιος Τετραρχία
Μεγάλες αλλαγές στη διοίκηση της αυτοκρατορίας
κεφάλαιο 5
Η ρωμαϊκή ειρήνη κράτησε περίπου 200 χρόνια (1ο και 2ο αιώνα μ.Χ.). Τον 3ο αιώνα εμφανίστηκαν μεγάλα εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα, που λίγο έλειψε να διαλύσουν την αυτοκρατορία.
Εσωτερικά προβλήματα:
-
Τα στρατιωτικά σώματα είχαν αποκτήσει πολύ μεγάλη δύναμη και αντί να ασχολούνται με τη φύλαξη των συνόρων,στασίαζαν, εμπλέκονταν σε συγκρούσεις μεταξύ τους ή καταργούσαν τους αυτοκράτορες και στη θέση τους όριζαν άλλους.
-
Οι σκληροί διωγμοί κατά των Χριστιανών είχαν προκαλέσει δυσαρέσκεια στους χριστιανικούς πληθυσμούς κατά του κράτους και είχαν φέρει σε αντίθεση τους Χριστιανούς και οπαδούς άλλων θρησκειών.
Όμως η ηρεμία αυτή δεν κράτησε πολύ, γιατί οι τέσσερις συνάρχοντες άρχισαν να συγκρούονται μεταξύ τους.
Στη Δύση ο Κωνσταντίνος νίκησε το Μαξέντιο και στην Ανατολή ο Λικίνιος νίκησεε το Γαλέριο. Οι δύο αυτοί νικητές ονομάστηκαν συναυτοκράτορες. Επειδή οι διωγμοί των Χριστιανών είχαν προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση στην αυτοκρατορία, ο Κωνσταντίνος με το Λικίνιο αποφάσισαν να επαναφέρουν την ηρεμία με το διάταγμα της ανεξιθρησκείας, το οποίο υπέγραψαν στο Μεδιολάνο (σημερινό Μιλάνο) της Ιταλίας, το 313 μ.Χ. Το διάταγμα αυτό όριζε ότι κάθε πολίτης της αυτοκρατορίας μπορούσε να πιστεύει σε όποια θρησκεία ήθελε και να λατρεύει το θεό που προτιμούσε. Έτσι οι Χριστιανοί δεν κινδύνευαν πια από διωγμούς και άνοιξε ο δρόμος για την εξάπλωση του Χριστιανισμού,
Οι δύο αυτοκράτορες ήρθαν σε σύγκρουση μεταξύ τους λίγα χρόνια αργότερα (324 μ.Χ.) στην Αδριανούπολη. Νικητής βγήκε ο Κωνσταντίνος που έγινε πλέον μονοκράτορας.
Ο Κωνσταντίνος προχώρησε τότε σε μεγάλες αλλαγές, που σκοπό είχαν την καλύτερη διοίκηση της αυτοκρατορίας. 'Ετσι:
-
Επανένωσε και αναδιοργάνωσε το διασπασμένο σε τέσσερα μέρη στρατό, που είχε χωριστεί λόγω της τετραρχίας.
-
Στις περιφέρειες του κράτους διόρισε επάρχους με πολλές εξουσίες.
-
Ξεκίνησε οργανωμένες διπλωματικές επαφές με τους γειτονικούς λαούς.
-
Έκοψε νέο χρυσό νόμισμα που κυκλοφόρησε σε όλη την αυτοκρατορία και τόνωσε την οικονομία.
-
Μετέφερε την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο.
Οι αποφάσεις αυτές του Κωνσταντίνου είχαν ευεργετικά αποτέλεσματα για την αυτοκρατορία και έγιναν η αρχή για την αναγέννησή της. Γι αυτό οι ιστορικοί τον ονόμασαν Μέγα και οι Χριστιανοί Άγιο και ισαπόστολο, δηλαδή ισάξιο με απόστολο του Χριστού.
Κεφάλαιο 6
Μια νέα πρωτεύουσα η Κωνσταντινούπολη
Ο Κωνσταντίνος διαπίστωσε ότι από τη Ρώμη ήταν δύσκολο να κυβερνήσει την απέραντη αυτοκρατορία.
Ο Κωνσταντίνος,όπως νωρίτερα και ο Διοκλητιανός, κατάλαβε ότι η Ρώμη δεν μπορούσε να παραμείνει πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας για τους εξής λόγους:
-
Βρισκόταν πολύ μακριά από τις περιοχές του Δούναβη και του Ευφράτη όπου είχαν εμφανιστεί οι σοβαρότεροι εχθροί της αυτοκρατορίας, οι Γότθοι και οι Πέρσες.
Η Ρώμη ήταν κέντρο λατρείας των ειδωλολατρικών θρησκειών και είχε συνδεθεί με τους διωγμούς των Χριστιανών και με τις συγκρούσεις των τετραρχιών.
Title. Double click me.
iΓια τους λόγους αυτούς ο Κωνσταντίνος προβαίνει σε δύο σημαντικές αλλαγές.t
-
Μεταφέρει την πρωτεύουσα από τη Ρώμη στη θέση του Βυζαντίου, αποικίας των Μεγαρέων.
-
Στηρίζει τη χριστιανική θρησκεία και εφαρμόζει το διάταγμα των Μεδιολάνων.
-
Ο Κωνσταντίνος θέλησε να δώσει καινούρια πνοή στην αυτοκρατορία αφήνοντας πίσω το ειωλολατρικό παρελθόν της Ρώμης. Είχε καταλάβει ότι το μέλλον της αυτοκρατορίας βρισκόταν στις ανατολικές επαρχίες και στη συνοχή των πληθυσμών αυτών,οι οποίοι ήταν στο μεγαλύτερο ποσοστό χριστιανικοί. Η νέα θρησκεία θα ήταν ο συνδετικός ιστός των κατοίκων της αυτοκρατορίας, που έβλεπαν με συμπάθεια τον αυτοκράτορα, αφού η μητέρα του Ελένη ήταν Ελληνίδα και Χριστιανή.
Η Θέση της νέας πρωτεύουσας συγκέντρωνε πολλά πλεονεκτήματα.
-
Το Βυζάντιο βρισκόταν στα βόρεια και ανατολικά σύνορα της αυτοκρατορίας που κινδύνευαν από τις επιδρομές των γειτονικών λαών.
-
Βρισκόταν στο σταυροδρόμι μεγάλων εμπορικών δρόμων. Από εκεί περνούσε ο θαλάσσιος δρόμος που ένωνε τον Εύξεινο Πόντο με το Αιγαίο και τη Μεσόγειο, καθώςκαι ο χερσαίος δρόμος που ένωνε τη Μ. Ασία με τον ευρωπαϊκό χώρο. Εκεί κατέληγε και η Εγνατία οδός.
-
Η τοποθεσία της νέας πόλης ήταν εξαιρετικά οχυρή. Από τις τρεις πλευρές της υπήρχε θάλασσα (Προποντίδα, Βόσπορος, Κεράτιος κόλπος), ενώ από την πλευρά της ξηράς η πόλη μπορούσε να οχυρωθεί εύκολα με τείχος.
-
Ο Κεράτιος κόλπος σχημάτιζε φυσικό λιμάνι κατάλληλο για εμπορική κίνηση της πόλης.
Η μεταφορά της πρωτεύουσας και η ίδρυση της Κωνσταντινούπολης ήταν ένα γεγονός μεγάλης σημασίας για το μέλλον της αυτοκρατορίας.
Οι εργασίες για το χτίσιμο της πόλης άρχισαν το 324 μ.Χ. και τα εγκαίνια της νέας πρωτεύουσας έγιναν το 330 μ.Χ. Το όνομα της νέας πρωτεύουσας στην αρχή ήταν Νέα Ρώμη. Αργότερα επικράτησε η ονομασία Κωνσταντινούπολη από το όνομα του ιδρυτή της και αργότερα την αποκαλούσαν Πόλη. Με την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης και τη μεταφορά της πρωτεύουσας η αυτοκρατορία στρέφεται προς την Ανατολή. Ο Κωνσταντίνος είχε αποφασίσει να στηριχθεί στις ανατολικές επαρχίες. Αυτές εφοδίαζαν τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία με αγαθά κάθε είδους και σε αυτές ζούσαν κυρίως ελληνόφωνοι πληθυσμοί. Το 330 μ.Χ. για πολλούς μελετητές αποτελεί την αρχή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Κάνε κλικ για να δεις το σχεδιάγραμμα.
Κεφάλαιο 7
Η Κωνσαταντινούπολη οχυρώνεται και στολίζεται με έργα τέχνης.
Η νέα πρωτεύουσα χτίστηκε, οχυρώθηκε και στολίστηκε μέσα σε έξι χρόνια. Θεμελιώθηκε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο το Νοέμβριο του 324 μ.Χ. και εγκαινιάστηκε το Μάιο του 330 μ.Χ.. Ο Κωνσταντίνος έδωσε ιδιαίτερη σημασία στην οχύρωση της πόλης. Επίσης έδωσε εντολή :
-
να χτιστεί μεγάλη αγορά
-
να μεταφερθούν έργα τέχνης από τη Ρώμη για να στολίσουν τη νέα πρωτεύουσα
-
να χτιστούν χριστιανικοί ναοί,χωρίς όμως να καταστραφούν οι ειδωλολατρικοί ναοί
-
να κατασκευαστούν σημαντικά έργα για την ύδρευση της πόλης.
-
Έτσι πέτυχε να κάνει τη νέα πρωτεύουσα ισάξια και καλύτερη της παλιάς.
Σώζεται ως σήμερα,είναι διώροφο με τοξωτά ανοίγματα.
Εικόνα από άλλη όψη.Το νερό από αυτό διοχετευόταν σε δεξαμενές και μετά σε κρήνες και λουτρά για την ύδρευση της πόλης.
Τα περισσότερα επόμενων αυτοκρατόρων και ανακαινισμένα.λέγεται ότι ο Κωνσταντίνος χάραξε με το ακόντιό του το μέρος που θα χτιζόταν.
Σώζεται ως σήμερα,είναι διώροφο με τοξωτά ανοίγματα.
TΣχεδιάγραμμαitle. Double click me.
Κεφάλαιο 8
Ο Χριστιανισμός γίνεται επίσημη θρησκεία.
Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος στήριξε το Χριστιανισμό και βοήθησε στην εξάπλωσή του σε ολόκληρη την αυτοκρατορία.
Ο Κωνσταντίνος το 313 μ.Χ., με το διάταγμα των Μεδιολάνων που συνυπέγραψε με το Λικίνιο, στήριξε το Χριστιανισμό. Οι κάτοικοι της αυτοκρατορίας ήταν ελεύθεροι να ακολουθήσουν όποια θρησκεία ήθελαν, άρα και οι Χριστιανοί μπορούσαν ελεύθερα να λατρεύουν το Θεό τους.
Στη συνέχεια ο Κωνσταντίνος υποστήριξε φανερά το Χριστιανισμό με διάφορα μέτρα που πήρε:
-
Προτιμούσε τους Χριστιανούς στις δημόσιες θέσεις και στο στρατό.
-
Έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τα ζητήματα της νέας θρησκείας και με τη σύγκληση Οικουμενικών Συνόδων βοήθησε τους Χριστιανούς να λύσουν τις θεολογικές διαφορές τους. Μια τέτοια θεολογική διαμαχή ξέσπασε όταν ένας ιερέας, ο Άρειος, δημιούργησε μια αίρεση, σύμφωνα με την οποία ο Χριστός δεν ήταν ίσος με τον Πατέρα αλλά δημιούργημά του. Το 325 μ.Χ. ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια, όπου καταδικάστηκε ο Άρειος και η αίρεσή του.
-
Βαπτίστηκε ο ίδιος Χριστιανός λίγο πριν το θάνατό του, το 337μ.Χ.
-
Αυτή η ευνοϊκή στάση του Κωνσταντίνου και του γιου του του Κωνστάντιου,που τον διαδέχτηκε, είχε ως συνέπεια τη γρήγορη εξάπλωση του Χριστιανισμού σε ολόκληρη την αυτοκρατορία.
Η Αγία Σοφία, στη Νίκαια της Βιθυνίας, όπου έγινε
η Α΄Οικουμενική Σύνοδος
και κρίθηκε αιρετική η διδασκαλία του Αρείου
(έλεγε ότι ο Χριστός δεν είναι Θεός
αλλά το τελειότερο κτίσμα του Θεού)
Ο Ιουλιανός ,που διαδέχτηκε τον Κωνστάντιο,
προσπάθησε να επαναφέρει την αρχαία θρησκεία.
Η στήριξη του Χριστιανισμού διακόπηκε το 361 μ.Χ., όταν έγινε αυτοκράτορας ο Ιουλιανός. Ο Ιουλιανός είχε σπουδάσει αρχαία ελληνική φιλοσοφία και μέσα του δημουργήθηκε ένας απεριόριστος θαυμασμός για την ελληνική αρχαιότητα. Όταν έγινε αυτοκράτορας, προσπάθησε να επαναφέρει τη λατρεία του Δωδεκάθεου. Διέταξε λοιπόν να ανοίξουν οι ειδωλολατρικοί ναοί που είχαν κλείσει και ο ίδιος έπαιρνε μέρος στις ειδωλολατρικές θρησκευτικές τελετές.
Ο Ιουλιανός ξαναέφερε την ειδωλολατρική θρησκεία από αγάπη για την ελληνική αρχαιότητα. Πίστευε ότι έτσι θα μπορούσε να αναστήσει και πάλι την ομορφιά του αρχαίου κόσμου που είχε χαθεί οριστικά. Όμως η αρχαία θρησκεία βρισκόταν πια στη δύση της και έτσι τα μέτρα που πήρε ο Ιουλιανός δεν είχαν τα αποτελέσματα που περίμενε.Η προσπάθεια του Ιουλιανού κράτησε μόνο δύο χρόνια, γιατί έσβησε όταν ο ίδιος σκοτώθηκε πολεμώντας τους Πέρσες το 363μ.Χ.
Ο Θεοδόσιος ανακήρυξε το Χριστιανισμό επίσημη θρησκεία του κράτους.
Όταν στον αυτοκρατορικό θρόνο ανέβηκε ο Θεοδόσιος,ανακήρυξε το Χριστιανισμό επίσημη Θρησκεία της αυτοκρατορίας και πήρε αυστηρά μέτρα κατά της αρχαίας θρησκείας.
-
Έκλεισε τους αρχαίους ναούς και απαγόρευσε τη λατρεία των αρχαίων θεών.
-
Κατάργησε τους Ολυμπιακούς αγώνες (392μ.Χ.) ως ειδωλολατρική εκδήλωση,τα Ελευσίνια μυστήρια και έκλεισε το Μαντείο των Δελφών.
-
Ανέχτηκε την καταστροφή και τη λεηλασία αρχαίων ναών,μνημείων και έργων τέχνης από φανατικούς Χριστιανούς.
Οι ενέργειες του Ιουλιανού και του Θεοδόσιου στο ζήτημα της θρησκείας κρίθηκαν από τους ιστορικούς ακραίες.
Οι Χριστιανοί έδωσαν στον Ιουλιανό την προσωνυμία " Παραβάτης ή Αποστάτης", για τα μέτρα που πήρε υπέρ της ειδωλολατρικής θρησκείας. Αντίθετα στο Θεοδόσιο έδωσαν την προσωνυμία Μέγας για τα μέτρα που πήρε υπέρ του Χριστιανισμού και κατά της αρχαίας θρησκείας.
Η Ιστορία έδειξε ότι οι ενέργειες και των δυο αυτοκρατόρων στο θέμα της θρησκείας ήταν ακραίες και υπήρξαν προϊόντα θρησκευτικού φανατισμού.
Ο Χριστιανισμός επικράτησε κυρίως χάρη στη διδασκαλία του, που κήρυττε την αγάπη, την ειρήνη, την ισότητα και τη δικαιοσύνη ανάμεσα στους ανθρώπους. Στην ειρηνική εξάπλωσή του συνέβαλαν με τη διδασκαλία και το έργο τους Τρεις Πατέρες της εκκλησίας, ο Μέγας Βασίλειος, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος και ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός.
Ο Ο
Ο
Κεφάλαιο 9
Η Αυτοκρατορία χωρίζεται σε Ανατολική και Δυτική
Στα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Θεοδοσίου μετακινούμενοι λαοί απειλούσαν την αυτοκρατορία στα βόρεια σύνορά της.
Ο Θεοδόσιος λίγο πριν το θάνατό του και για να διοικείται καλύτερα το κράτος, μοίρασε την αυτοκρατορία του στους δυο γιους του: στον Αρκάδιο (18 ετών) έδωσε το Ανατολικό τμήμα και στον Ονώριο (11 ετών!!) το Δυτικό (395 μ. Χ.).
Αρκάδιος Ονώριος Θεοδόσιος Β'
Χάρτης του Ανατολικού και του Δυτικού Ρωμαϊκού Κράτους,
μετά τη διαίρεση της αυτοκρατορίας από το Θεοδόσιο
Ο Αρκάδιος και ο γιος του που τον διαδέχτηκε, Θεοδόσιος Β' ο Μικρός (7 ετών) οργάνωσαν το ανατολικό κράτος και αντιμετώπισαν τον κίνδυνο με πολεμικά και διπλωματικά μέσα, αλλά προχώρησαν και σε σημαντικές εσωτερικές αλλαγές :
-
Οχύρωσαν με διπλό τείχος την Πόλη
-
Έβαλαν πλωτές φρουρές στο Δούναβη
-
Έκαναν πολυδάπανες συμφωνίες ειρήνης με τους γείτονες που τους απειλούσαν
-
Έδωσαν γη για καλλιέργεια σε κάποιους εχθρούς και πήραν, ως μισθοφόρους, στο βυζαντινό στρατό κάποιους άλλους
-
Ίδρυσαν (η Ευδοκία, σύζυγος του Θεοδοσίου Β') στην Πόλη το Πανδιδακτήριο, ένα είδος πανεπιστημίου της εποχής.
-
Ευνοήθηκε έναντι της λατινικής η ελληνική γλώσσα, γεγονός που συνετέλεσε στον βαθμιαίο εξελληνισμό της αυτοκρατορίας.
Οι κάτοικοι του Ανατολικού κράτους εκτίμησαν όλα αυτά, ένιωσαν ασφαλείς και βοήθησαν το έργο των αυτοκρατόρων.
Αν και ανήκαν σε διαφορετικά έθνη, είχαν σημαντικά στοιχεία που τους ένωναν:
-
Αποδέχονταν όλοι, το ρωμαϊκό νόμο, τη χριστιανική θρησκεία και την ελληνική γλώσσα.
Τείχη Θεοδοσίου Β'
Στο δυτικό κράτος όμως τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά, καθώς εμφανίστηκαν διάφορες εχθρικές εθνικότητες:
Το 410 μ. Χ. οι Γότθοι με αρχηγό τον Αλάριχο κυρίευσαν τη Ρώμη, τη λεηλάτησαν για τρεις μέρες και στο τέλος αποχώρησαν.
Λίγο αργότερα οι Ούννοι με αρχηγό τον Αττίλα στράφηκαν εναντίον του Δυτικού κράτους. Τους νίκησε όμως ο στρατηγός Αέτιος στα Καταλαυνικά Πεδία.
Τα επόμενα χρόνια το Δυτικό Ρωμαϊκό κράτος δέχτηκε επιθέσεις από τους Βανδάλους με αρχηγό το Γελίμερο, πέρασαν το ποταμό Ρήνο, διέσχισαν τη Γαλλία και την Ισπανία, έφτασαν στο Γιβραλτάρ και στη συνέχεια ίδρυσαν κράτος στη Β. Αφρική με πρωτεύουσα την Καρχηδόνα.
Την ίδια εποχή οι Γότθοι κατέλαβαν τη Γαλλία, την Ισπανία και την Ιταλία. Στην Ιταλία οι Οστρογότθοι με αρχηγό τον Θευδέριχο ίδρυσαν το γοτθικό βασίλειο της Ιταλίας με πρωτεύουσα τη Ραβέννα.
Έτσι, το 476 μ.Χ. το δυτικό ρωμαϊκό κράτος διαλύθηκε οριστικά.
Χάρτης της πορείας των εχθρών της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας
Κάνε κλικ στην εικόνα για να μάθεις για τον Αττίλα
Τα τείχη της Κωνσταντινούπολης
Κεφάλαιο 10
Το Παλάτι, ο Ιππόδρομος και οι Δήμοι
Πολύ λίγα γνωρίζουμε για τα άλλοτε περίφημα αυτοκρατορικά και αριστοκρατικά παλάτια που στόλιζαν την Κωνσταντινούπολη.
Το Μέγα Παλάτι που χρησίμευε ως αυτοκρατορική κατοικία και διοικητικό κέντρο, ήταν ένα συγκρότημα κτιρίων χρονολογούμενο σε διάφορες εποχές και με διάφορες μορφές.
Το σημαντικότερο λοιπόν έργο του Κωνσταντίνου ήταν αυτό το Μέγα Παλάτι, το ιερό παλάτι. Σ' αυτό πιθανώς υπήρχαν τα διαμερίσματα της αυτοκρατορικής οικογένειας, καθώς και κτίρια για κρατικές υπηρεσίες, αίθουσες για την υποδοχή των επισκεπτών, τραπεζαρίες, εκκλησίες και παρεκκλήσια, κτίρια για τη φρουρά και εργαστήρια τεχνιτών.
Ήταν χτισμένο στην πλευρά ενός λόφου πάνω από το Βόσπορο και την Προποντίδα. Το μέγεθος και η πολυτέλειά του θύμιζαν το παλάτι της Ρώμης.
Κάνε κλικ στη διπλανή εικόνα για να φτιάξεις το παζλ του παλατιού
Ανάμεσα στα κτίρια επίσης θα πρέπει να υπήρχαν στοές, αυλές, κήποι με κρήνες, έργα τέχνης, καθώς και άνθη και σπάνια φυτά.
Στη μια πλευρά του παλατιού που δεν κατέληγε στη θάλασσα βρισκόταν ο ιππόδρομος. .Στο μέσο της ανατολικής πλευράς του ιπποδρόμου, βρισκόταν το αυτοκρατορικό θεωρείο (Κάθισμα), το οποίο συνδεόταν με το Μεγάλο Παλάτι μέσω σπειροειδούς σκάλας.
Ο ιππόδρομος είχε πρότυπό του το Κολοσσαίο της Ρώμης, δεν ήταν όμως κυκλικός, όπως το Κολοσσαίο, αλλά είχε μακρόστενο σχήμα. Είχε μαρμάρινες κερκίδες όπου κάθονταν οι θεατές. Η χωρητικότητά του εκτιμάται πως έφθανε τους 100.000 θεατές, ενώ το συνολικό μήκος του ήταν περίπου 450 μέτρα.
Στο βορειοανατολικό άκρο του υπήρχαν δώδεκα πύλες ή θύρες εξοπλισμένες με μηχανισμό που επέτρεπε το ταυτόχρονο άνοιγμά τους. Αυτές ήταν και το σημείο εκκίνησης των αρματοδρόμων. Στο κέντρο της αρένας βρισκόταν ένα χαμηλό φράγμα γύρω από το οποίο γίνονταν οι αρματοδρομίες, καθώς σε κάθε άκρο του ένας πάσσαλος οριοθετούσε το σημείο στροφής.
Οι ιπποδρομίες αποτελούσαν το αγαπημένο αγώνισμα των Βυζαντινών. Γίνονταν σε καθορισμένες ημερομηνίες και τις παρακολουθούσε κι ο αυτοκράτορας από το θεωρείο του. Πολλές φορές γίνονταν έκτακτες ιπποδρομίες, για να γιορτάσουν ευχάριστα γεγονότα ή να τιμήσουν τους ξένους άρχοντες. Δε γίνονταν όμως πλέον ποτέ μονομαχίες, αφού δε συμβάδιζε αυτό το "θέαμα" με τις ιδέες του Χριστιανισμού.Ο ιππόδρομος ήταν και χώρος πολιτικής έκφρασης του λαού. Ο λαός επευφημούσε τον αυτοκράτορα με συνθήματα ή τον αποδοκίμαζε, έλεγε τα παράπονά του ή διατύπωνε τα αιτήματά του.
Οι Δήμοι ήταν στην αρχή αθλητικά σωματεία που είχαν τη φροντίδα της οργάνωσης των ιππικών και άλλων αγώνων στον ιππόδρομο. Οι Δήμοι διακρίνονταν από το χρώμα των στολών και των εμβλημάτων τους. Ήταν τέσσερις: οι Πράσινοι, οι Βένετοι (Γαλάζιοι), οι Λευκοί και οι Κόκκινοι. Συνήθως φιλονικούσαν μεταξύ τους για τη νίκη της ομάδας που υποστήριζαν.
Με τον καιρό οι Δήμοι απέκτησαν και πολιτική δύναμη, καθώς τα μέλη τους είχαν απήχηση σε μεγάλα στρώματα που πληθυσμού και συνδέονταν με κάποια κοινωνική τάξη ή επαγγελματικές ομάδες της πρωτεύουσας. Κατά τον 5ο αι. μ.Χ. αναπτύχθηκε στον ιππόδρομο μεταξύ του αυτοκράτορα και των Δήμων, οι οποίοι εξέφραζαν την κοινή γνώμη, ένας διάλογος. Οι Δήμοι απέκτησαν μεγάλη δύναμη και επιρροή και άρχισαν να αναμειγνύονται στην πολιτική ζωή της αυτοκρατορίας, επηρεάζοντας τις αποφάσεις του αυτοκράτορα.
Η είσοδος για το 'Κάθισμα' την ειδική θέση του αυτοκράτοραστον ιππόδρομο. Χρησιμοποιούνταν μόνο απότα μέλη της βασιλικής οικογένειας.
Η είσοδος για το 'Κάθισμα' και δίπλα
ο Άγιος Στέφανος.
Ο ιππόδρομος όπως είναι σήμερα
Άσκηση 1:
Να βρεις ομοιότητες και διαφορές των Δήμων με τα σημερινά ποδοσφαιρικά σωματεία.
Άσκηση 2:
Να βρεις πληροφορίες για τα τέσσερα χάλκινα άλογα που κοσμούσαν την αφετηρία των ιπποδρομιών (ποιος τα κατασκεύασε, ποια ήταν η ιστορική τους πορεία, τι απέγιναν, πού βρίσκονται).
Κεφάλαιο 11
Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο
Η Κωνσταντινούπολη χτίστηκε στις πλαγές επτά λόφων και γι αυτό τηνέλεγαν και 'Επτάλοφη'. Ο Κωνσταντίνος, που όπως είδαμε στο κεφάλαιο 7, έδειξε προσωπικό ενδιαφέρον για την καλή οργάνωση της νέας πρωτεύουσας, διέταξε να μην εμποδίζει κανένα κτίσμα τη θέα των γειτόνων του.Έτσι όλα σχεδόν τα σπίτια της Κωνσταντινούπολης έβλεπαν στις θάλασσες του Βοσπόρου, της Προποντίδας και του Κεράτιου Κόλπου, που περιέβαλλαν την πόλη.
Οι πλατείες, οι αγορές και το λιμάνι ήταν χώροι συνάντησης και επικοινωνίας των Βυζαντινών. Η μεγαλύτερη πλατεία είχε το όνομα του ιδρυτή της Πόλης, του Κωνσταντίνου, και βρισκόταν στο μέσο της Μέσης λεωφόρου που διέσχιζε την Κωνσταντινούπολη. Κοντά της ήταν οι αγορές (υπαίθριες τετράγωνες αυλές που περιβάλλονταν από στοές, στις οποίες στεγάζονταν καταστήματα και άλλες λειτουργίες) των αυτοκρατόρων Θεοδοσίου και Αρκάδιου αλλά και άλλες μικρότερες.
Στις δύο πλευρές της Μέσης λεωφόρου ανοίγονταν τοξωτές στοές που στέγαζαν εκατοντάδες καταστήματα, από όπου οι Βυζαντινοί αγόραζαν ό,τι ήθελαν. Εκεί είχαν τα σπίτια τους και οι πιο πλούσιες οικογένειες.
Εκτός από τις σταθερές αγορές υπήρχαν και οι υπαίθριες. Αυτές βρίσκονταν στο κέντρο και τις λαϊκές συνοικίες της Κωνσταντινούπολης και λειτουργούσαν ορισμένες ημέρες της εβδομάδασ. Στις αγορές αυτές πήγαινε πολύς κόσμος γιατί εκεί οι παραγωγοί και οι βιοτέχνες πουλούσαν τα προϊόντα τους σε καλύτερες τιμές. Στις υπαίθριες αγορές μαζεύονταν και πλανόδιοι διασκεδαστές, που προσπαθούσαν να μαζέψουν χρήματα ψυχαγωγώντας τον κόσμο.
Την αγορά επέβλεπε ο έπαρχος της Πόλης, ανώτερος αξιωματου΄χος με εξουσία για ό,τι συνέβαινε στην Κωνσταντινούπολη και σε ακτίνα 100χλμ. γύρω από αυτή. Έπρεπε να ελέγχει την επάρκεια, την ποιότητα και τις τιμές των προϊόντων. Μεγάλη προσοχή έδειχνε για τα είδη πρώτης ανάγκης που ήταν το σιτάρι, το ψωμί, το λάδι, το κρασί καθώς και τα όσπρια, ενώ ήταν υποχρεωμένον να φροντίζει και για την επάρκεια του νερού. Τεράστιες υπόγειες δεξαμενές και υδραγωγεία εξασφάλιζαν την υδροδότηση της Πόλης.
Σημαντική θέση στη ζωή των Βυζαντινών είχαν οι γιορτές και τα πανηγύρια. Οι γιορτές τους ήταν δημόσιες, οικογενειακές και θρησκευτικές. Στις θρησκευτικές γιορτές ανήκαν και τα πανηγύρια που γίνονταν προς τιμή των αγίων, στα οποία γλεντούσαν με μουσική, φαγητό και χορούς.
Ερωτήσεις κατανόησης
1.Πώς πήρε το όνομα «Επτάλοφη» η Κωνσταντινούπολη;
2.Ποιοι ήταν οι χώροι συνάντησης και καθημερινής επικοινωνίας των Βυζαντινών;
3.Περίγραψε τις υπαίθριες αγορές της Πόλης.
4.Ποιες ήταν οι αρμοδιότητες του Επάρχου της Πόλης;
5.Τι γνωρίζεις για τις γιορτές των Βυζαντινών;
Τα παιδιά στο Βυζάντιο πήγαιναν σε ιδιωτικά και εκκλησιαστικά σχολεία. Οι γονείς δεν ήταν υποχρεωμένοι να στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Πήγαιναν σχολείο μόνο τα παιδιά που οι γονείς τους μπορούσαν να πληρώσουν δίδακτρα στα ιδιωτικά σχολεία που λειτουργούσαν σε σπίτια.
Εκτός από τα ιδιωτικά υπήρχαν και τα εκκλησιαστικά σχολεία που λειτουργούσαν σε ναούς και μοναστήρια. Σε αυτά δίδασκαν κληρικοί.
Τα παιδιά πήγαιναν στο σχολείο στην ηλικία των έξι έως οκτώ χρόνων.
Το σχολείο είχε τέσσερις τάξεις. Στις δύο πρώτες τα παιδιά μάθαιναν να γράφουν, να διαβάζουν και να λογαριάζουν. Στις δύο μεγαλύτερες τάξεις μάθαιναν γραμματική, ορθογραφία, αριθμητική. Αποστήθιζαν στίχους του Ομήρου, μάθαιναν μύθους του Αισώπου και ιστορίες από τη Παλαιά και Καινή Διαθήκη. Επιπλέον μάθαιναν να τραγουδούν και να ψέλνουν.
Στα εκκλησιαστικά σχολεία φοιτούσαν δωρεάν και ορφανά παιδιά και μαθητές από άλλες περιοχές, που διακρίνονταν για τις καλές τους επιδόσεις στα μαθήματα.
Τα παιδιά έγραφαν σε πλάκα με κοντύλι και έσβηναν μ' ένα σφουγγάρι. Υπήρχαν και πλάκες με κερί. Σ' αυτές έγραφαν χαράσσοντας με καλάμι. Στις μεγαλύτερες τάξεις χρησιμοποιούσαν πάπυρο και περγαμηνή όπου έγραφαν με μελάνι. Μετά το 10ο αιώνα που ανακαλύφθηκε το χαρτί έγραφαν πάνω σε χαρτί.
Τα κορίτσια έμεναν στο σπίτι όπου έπαιζαν και βοηθούσαν τους γονείς τους στις δουλειές. Αυτά μάθαιναν ιστορίες για τη ζωή και τον τόπο τους, από τις γιαγιάδες και τις μητέρες τους. Μάθαιναν ακόμα να κεντούν, να πλέκουν και να υφαίνουν.
Πολλά αγόρια που οι γονείς τους δεν μπορούσαν να πληρώσουν τα δίδακτρα, δεν πήγαιναν στο σχολείο. Αυτά μάθαιναν από τους γονείς και τους παππούδες τους ιστορίες για τη ζωή και τον τόπο τους.
Από μικρή ηλικία πήγαιναν κοντά σε ειδικούς τεχνίτες, για να μάθουν μια τέχνη. Κοντά στους τεχνίτες δούλευαν για δύο χρόνια ως μαθητευόμενοι και χωρίς να πληρώνονται. Έπειτα, αν εξακολουθούσαν να δουλεύουν κοντά στους τεχνίτες, πληρώνονταν. Μπορούσαν όμως να αναζητήσουν αλλού εργασία. Οι μαθητεύομενοι υπάκουαν και σέβονταν το αφεντικό τους.
Κεφάλαιο 12
Η εκπαίδευση στο Βυζάντιο
Σχεδιάγραμμα
Ιστοεξερευνητές
Ε΄τάξη
3ο Πρότυπο Πειραματικό
Δημοτικό Σχολείο Ευόσμου