Τον 11ο αιώνα στα χρόνια των τελευταίων αυτοκρατόρων της μακεδονικής δυναστείας,το βυζαντινό κράτος άρχισε να παρακμάζει.

Αιτία στάθηκαν τα μέτρα που πήραν οι αυτοκράτορες υπέρ των πλουσίων και των δυνατών.

Με τα νομοθετικά μέτρα:

Κεφάλαιο 28 Το κράτος αντιμετωπίζει μεγάλα εσωτερικά προβλήματα

Οι τελευταίοι Μακεδόνες αυτοκράτορες πήραν το μέρος των πλούσιων και των δυνατών και οδήγησαν σε παρακμή το βυζαντινό κράτος.

Κατάργησαν το νόμο του "Αλληλέγγυου"που προστάτευε τους μικροκαλλιεργητές από τους δυνατούς και τους εισπράκτορες των φόρων.
Σταμάτησαν να δίνουν δωρεάν γη στους Άκρίτες,κατάργησαν τη φοροαπαλλαγή των Ακριτών που είχαν γη και τους οδήγησαν να πουλήσουν τα στρατιωτόπια τους σε δυνατούς και υπερέχοντες.
Χρησιμοποίησαν στο στρατό ξένους μισθοφόρους.. Double click me.

Προβλήματα στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας

Οι αγροτικοί πληθυσμοί,που είχαν προστατευτεί με τους νόμους των Ισαύρων και των πρώτων Μακεδόνων αυτοκρατόρων,έμειναν τώρα απροστάτευτοι στα χέρια των δυνατών.

Ο θεσμός των Ακριτών κατέρρευσε,αφου το κράτος δεν παραχωρούσε πια γη στους Ακρίτες και φορολόγησε τη γη που είχαν μέχρι τότε.Αποτέλεσμα ήταν να δανειστούν οι Ακρίτες από τους δυνατούς μεγαλοϊδιοκτήτες,για να μπορέσουν να πληρώσουν τους φόρους και στη συνέχεια να πουλήσουν τη γη τους στους μεγαλοϊδιοκτήτες για να εξοφλήσουν τα χρέη τους.

Οικονομία σε κακή κατάσταση

Όλα τα μέτρα υπέρ των πλουσίων και των δυνατών στέρησαν το κράτος από τα έσοδα που χρειαζόταν.Ακόμη τα έξοδα πολλαπλασιάστηκαν.

Το εμπόριο πέρασε από τα χέρια των βυζαντινών σε ξένα χέρια.Οι Ρώσοι διακινούσαν τα εμπορεύματα από τις χώρες του Βορρά και οι Βενετοί από τις χώρες της Δύσης στα λιμάνια της αυτοκρατορίας.

Αρχικά οι Βενετοί πλήρωναν τους δασμούς στο κράτος.Αργότερα όμως το κράτος τούς παραχώρησε εμπορικά προνόμια,δηλαδή δεν πλήρωναν τους δασμούς για την εισαγωγή και την εξαγωγή των προϊόντων.

Με την παραχώρηση των προνομίων στους Βενετούς το κράτος έχασε πολλά έσοδα και η οικονομία χειροτέρεψε.

Αποτέλεσμα της κακής οικονομικής κατάστασης ήταν η παραμέληση της ασφάλειας του κράτους.

Το πολεμικό ναυτικό εγκαταλείφτηκε,γιατί το κράτος δεν μπορούσε να καλύψει τα έξοδα για τη συντήρηση του.
Ακόμα στη θέση των βυζαντινών στρατιωτών χρησιμοποιήθηκαν ξένοι μισθοφόροι,γιατί στοίχιζαν λιγότερο.

Η οικονομική και στρατιωτική παρακμή οδήγησαν το βυζαντινό κράτος σε πολιτική παρακμή.Το Βυζάντιο έχασε τη δύναμη του, δεν μπορούσε πλέον να αντιμετωπίσει τους εχθρούς του,που παραβίαζαν τα σύνορα και άρχισε να εξαρτάται από τις ναυτικές δυνάμεις της Ιταλίας.

Το βυζαντινό κράτος είχε εμπιστευτεί τη φύλαξη των συνόρων σε μόνιμους φρουρούς τον 7ο αι.Τρεις αιώνες φύλαγαν από τις επιδρομές των Αράβων.Τον 11ο αι. οι φρουρές αποδιοργανώθηκαν και έπαψαν να υπάρχουν.

Ο Βασίλειος Β',με το χρυσόβουλο του 962 μ.Χ. παραχώρησε στους Βενετούς τελωνειακές διευκολύνσεις στα λιμάνια με τον όρο να φροντίζουν την ασφάλεια της Αδριατικής .

Ο Αλέξιος Α' Κομνηνός ,με το χρυσόβουλο του 1082 μ.Χ. παραχώρησε στους Βενετούς το προνόμιο να μην πληρώνουν καθόλου φόρο.Αυτό τους έκανε πιο ισχυρούς και έτσι το εμπόριο πέρασε στα χέρια των Βενετών.Οι Βυζαντινοί σταμάτησαν το εμπόριο,μη αντέχοντας τον ανταγωνισμό με τους Βενετούς.

Νέοι εχθροί εμφνίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία

Σελτζούκοι Τούρκοι λαός ασιατικής καταγωγής απειλεί τις ανατολικές επαρχίες

Στα τέλη του 10 αιώνα οι Σελτζούκοι Τούρκοι,λαός από το Τουρκεμινστάν της Ασίας,εμφανίστηκαν στη Μεσοποταμία.

Αρχικά πολλοί από αυτούς υπηρετούσαν σαν μισθοφόροι στο στρατό των Αραβών ηγεμόνων και γι αυτό είχαν ασπαστεί τον ισλαμισμό.

Είναι νομαδικά φύλα μογγολικής καταγωγής που μεταναστεύουν από τις στέπες τις Ασίας στη Δύση.

Με αρχηγό τον Αλή Αρσλάν πέρασαν εύκολα τα Βυζαντινά σύνορα,που δε φυλασσονταν καλά,κατέκτησαν τις ανατολικές επαρχίες της Αρμενίας και της Καππαδοκίας και έφτασαν στην Καισάρεια.Σκόπος τους ήταν να φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη.

Στο Βυζάντιο η κατάσταση δεν είναι καθόλου καλή.Μετά τους Μακεδόνες η νέα δυναστεία αυτοκρατόρων, οι Δούκες, αποδείχτηκαν εντελώς ακατάλληλοι να ασκήσουν διοίκηση.

Το 1068 αυτοκράτορας στο Βυζάντιο ήταν ο Ρωμανός Δ'ο Διογένης από την Καππαδοκία φημισμένος για το ήθος και την γενναιότητα του.

Ο Ρωμανός κατόρθωσε παρά τη δύσκολη κατάσταση να οργανώσει ένα

αξιόμαχο εκστρατευτικό τροώμα,

με το οποίο προσπάθησε να αντιμετωπίσει τους Σελτζούκους.

Ώστοσο στη μάχη στο Ματζικέρτ 1071 ο στρατός του Ρωμανού έπαθε μεγάλη καταστροφή και ο ίδιος πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Σελτζούκους,οι οποίοι κατόπιν εντολής του αρχηγού τους τον σεβάστηκαν.

Στη συνέχεια,κατέλαβαν ολόκληρη τη Μικρά Ασία και έκλεισαν τους δρόμους των Βυζαντινών προς την Ανατολή.

Η ήττα στο Ματζικέρτ ήταν η αρχή του τέλους της κυριαρχίας των Βυζαντινών στην Ανατολή.

Ο στρατός δεν μπόρεσε να συνέλθει ποτέ έπειτα από αυτή την ήττα.

Ο Ρωμανός πέθανε το 1072 μ.Χ. από τη μόλυνση των τραυμάτων του.Το 1081 μ.Χ.οι παλατιανοί είδαν έκπληκτοι τους Τούρκους να φτάνουν στο Αιγαίο.Είχαν περάσει μόλις δέκα χρόνια μετά την προδοσία του Μαντζικέρτ! Και όμως η άρχουσα τάξη της Πόλης παρέμεινε αμετανόητη!!!!

Βυζαντινή αυτοκρατορία το 1078μ.Χ.

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία το 1081 μ.Χ.

Έτσι άνοιξε ο δρόμος των Τούρκων για τη Μικρά Ασία.Το Βυζάντιο, αν και προσπάθησε, ποτέ δεν μπόρεσε να ξαναπάρει πλήρως τον έλεγχο μιας πλούσιας περιοχής που το τροφοδοτούσε με προϊόντα,χρήματα και ικανούς πολεμιστές για την επιβίωσή του.

Το 1081 μ. Χ. αναλαμβάνει αυτοκράτορας ο Αλέξιος Α΄ο Κομνηνός

Νορμανδοί ιππότες

Προερχόμενοι από το βορρά πέρασαν στην Ιταλία και από εκεί στο Δυρράχιο,πατώντας στα Βαλκάνια.Βάδισαν μέσω της Εγνατίας οδού προς την Κωνσταντινούπολη,ενώ ο στόλος τους λεηλατούσε περιοχές της σημερινής Δυτικής Ελλάδας!

Νορμανδοί μια καινούρια απειλή

Οι Νορμανδοί,που ξεχώριζαν για τις ναυτικές τους ικανότητες,κατέβηκαν από τη Σκανδιναβία και τη Βόρεια Ευρώπη στη μεσόγειο,ακολουθώντας το ρεύμα των ποταμών.Βρήκαν τους Βυζαντινούς απασχολημένους με τις συγκρούσεις εναντίον των Σελτζούκων και κατόρθωσαν χωρίς δυσκολία να καταλάβουν τα βυζαντινά εδάφη της νότιας Ιταλίας και να ιδρύσουν το δικό τους κράτος.

Στη συνέχεια πέρασαν στα Βαλκάνια,κατέλαβαν το Δυρράχιο και ακολουθώντας την Εγνατία οδό,προχώρησαν εναντίον της Θεσσαλονίκης και της Κωνσταντινούπολης.Μια άλλη ομάδα τους κινήθηκε με πλοία προς την Πελοπόννησο και λεηλάτησε τα παράλιά της.

Ο Αλέξιος Α' ο Κομνηνός για να τους αντιμετωπίσει,ζήτησε τη βοήθεια των Βενετών,δίνοντάς τους ως αντάλλαγμα εμπορικά προνόμια στη Μεσόγειο και στα βυζαντινά λιμάνια.Τους επέτρεψε να εγκατασταθούν έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης,στην έξοδο του Κεράτιου Κόλπου,στο Γαλατά και να δημιουργήσουν εκεί δική τους εμπορική συνοικία χωρίς να πληρώνουν φόρους.Οι Βενετοί δέχτηκαν πρόθυμα την πρόταση του αυτοκράτορα και βοήθησαν τους Βυζαντινούς στη θάλασσα,με αποτέλεσμα να νικήσουν μαζί τους Νορμανδούς και να τους απομακρύνουν από τα Βαλκάνια. Η επιλογή του αυτοκράτορα να στραφείστους Βενετούς για να αντιμετωπίσει τους Νορμανδούς εξηγείται από όσα διδαχτηκαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο.Το βυζαντινό κράτος ήταν εξασθενημένο,ο στρατός και ο στόλος αποδυναμωμένος.

Το εμπόριο της Μεσογείου και η ασφάλεια του Βυζαντινού κράτους είχαν περάσει στα χέρια των Βενετών και των Γενουατών.

Με την απόφαση αυτή ο αυτοκράτορας αφενός έσωσε το κράτος από τους

εχθρούς,αφετέρου όμως ενίσχυσε ακόμα περισσότερο τη θέση των Βενετών.Το

απαοτέλεσμα φάνηκε έπειτα από λίγα χρόνια,στην τέταρτη σταυροφορία.Τη ζωή και το

έργο του Αλέξιου Α'Κομνηνού εξιστόρησε η κόρη του Άννα Κομνηνή στο έργο της

"Αλεξιάδα"

Το1054 οι σχέσεις των δυο εκκλησιών διακόπηκαν οριστικά.Από τις μεταξύ τους διαφορές η σημαντικότερη ήταν το ζήτημα των πρωτείων του Πάπα της Ρώμης,ο οποίος ήθελε να εξουσιάζει τους άλλους Πατριάρχες.Το σχίσμα των δυο εκκλησιών,όπως ονμάστηκε ,δε γεφυρώθηκε ποτέ.Οι συνέπειες ήταν καθοριστικές για το μέλλον του βυζαντινού κράτους.

Η Βυζαντινή αυτοκρατορία το 1067 μ.Χ.

Σελτζούκος ιπποτοξότης πολεμιστής.

Στις 26 Αυγούστου του 1071 μ.Χ. στο Μαντζικέρτ, η διαφαινόμενη νίκη μετατράπηκε σε οδυνηρή ήττα. Ο Ρωμανός συνελήφθη αιχμάλωτος, γεγονός που συνέβαινε για πρώτη φορά στην ιστορία του Βυζαντίου. Παρά το δυσμενές αποτέλεσμα ο Ρωμανός Διογένης και ο Αλπ Αρσλάν υπέγραψαν μια έντιμη συνθήκη διαρκούς ειρήνης.

Ο Ρωμανός Διογένης ηττήθηκε, όχι από έλλειψη γενναιότητας, αλλά από τη βιασύνη του να εκστρατεύσει με ένα μεγάλο μέρος του στρατού του μισθοφορικό και ανεκπαίδευτο,τα λάθη του και από την προδοσία των παλατιανών αξιωματικών την κρίσιμη στιγμή της μάχης. Ο Ιωσήφ Ταρχανιώτης και ο Ανδρόνικος Δούκας έγραψαν το όνομά τους στις μελανές σελίδες των προδοτών. Οι ίδιοι συνέλαβαν το Ρωμανό ως υπεύθυνο της ήττας και τον τύφλωσαν μαζί με το στρατηγό Θεόδωρο Αλυάτη.

Με βάση το πρώτο γράμμα βρες τις λέξεις, συμπλήρωσε και διάβασε περιληπτικά το μάθημα. Ενώ η αυτοκρατορία περνούσε δύσκολες μέρες, στην Ανατολή παρουσιάστηκαν οι Σ…………..-Τ…………….. από τα βάθη της Ασίας, οι οποίοι είχαν ασπαστεί τη μ…………… θρησκεία.Αρχικά εισέβαλαν στην Α……………… και στην Κ………………… χωρίς να βρουν αντίσταση. Ο Ρ……………… Δ’ ο Δ…………… προσπάθησε να τους αντιμετωπίσει. Στην φοβερή μάχη του Μ……………… το ……….μ.Χ. ο αυτοκράτορας έχασε την ευκαιρία να νικήσει και πιάστηκε α……………… Έτσι άνοιξε ο δρόμος για την κατάκτηση της Μ………… Α………… από τους Τούρκους. Στη Δύση παρουσιάστηκαν οι Ν…………….., που κατέβηκαν από το βορρά, διέθεταν ισχυρό σ…………….. και έκαναν πολλές ε………….. στο Βυζάντιο. Αποβιβάστηκαν στο Δ………… και βάδισαν προς την Κ……………… Ο αυτοκράτορας Α………….. Α’ ο Κ…………… για να τους αντιμετωπίσει αναγκάστηκε να παραχωρήσει προνόμια στους Β……………… Αυτοί αποδέχτηκαν τις προτάσεις του και από κοινού απομάκρυναν τους Ν………… από τα Β……………….. .

Σχίσμα 1054

H Τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους.

Κεφάλαιο 30α

Τα χριστιανικά κράτη της Δύσης υποκινούνται από τον παπά να ελευθερώσουν τους Αγίους Τόπους που είχαν καταλάβει οι Σελτζούκοι.

Όταν οι Σελτζούκοι κυρίεψαν την Παλαιστίνη και τη Συρία,οι χριστιανοί δεν μπορούσαν εύκολα να επισκέπτονται και να προσκυνούν τους Αγίους Τόπους*,δηλαδή τους τόπους όπου έζησε και δίδαξε ο Χριστός.

Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Αλέξιος Α' ο Κομνηνός δεν είχε τη δύναμη να πολεμήσει μόνος του και να ελευθερώσει τους Αγίους Τόπους.Παράλληλα ο Παπάς της Ρώμης Ουρβανός Β'κήρυττε την ανάγκη να οργανωθούν εκστρατείες από τους βασιλιάδες και τους ηγεμόνες της Δύσης με σκοπό την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων.Ο Πάπας δέχτηκε με ευχαρίστηση την πρόταση από τον Αλέξιο να τον βοηθήσει στην απελευθέρωση των Αγίων Τόπων.Δεν άφησε ανεκμετάλευτη την ευκαιρία να παρεμβαίνει στα πράγματα της Ανατολικής εκκλησίας.

*Άγιοι Τόποι: Οι περιοχές στις οποίες έγιναν όλα όσα αναφέρονται στην Καινή Διαθήκη για τη ζωή του Χριστού. Αναφέρεται στις περιοχές του Ισραήλ και της Παλαιστίνης. Οι Άγιοι Τόποι έχουν θρησκευτική αξία για τρεις θρησκείες, το Χριστιανισμό, τον Ιουδαϊσμό και τον Ισλαμισμό.

Οι σταυροφόροι αλλάζουν το σκοπό των εκστρατειών τους.

Οι χριστιανοί της Δύσης έκαναν συνολικά τέσσερις(4) εκστρατείες, που ονομάστηκαν Σταυροφορίες, γιατί οι στρατιώτες που πήραν μέρος σε αυτές είχαν στο μανδύα τους ζωγραφισμένο ένα σταυρό.

Οι εκστρατείες των χριστιανών της Δύσης για την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων ονομάστηκαν σταυροφορίες,επειδή αυτοί που έπαιρναν μέρος είχαν ραμμένο στο ρούχο τους ένα σταυρό.

Το κήρυγμα του Πάπα για την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων βρήκε απήχηση στους απλούς ανθρώπους,οι οποίοι θέλησαν να πάρουν μέρος στις σταυροφορίες.Γρήγορα,όμως φάνηκε ότι πίσω από το θρησκευτικό χαρακτήρα και σκοπό των σταυροφοριών κρυβόταν η φιλοδοξία του να παρεμβαίνει στα πράγματα της Ανατολικής εκκλησίας και η ελπίδα των αρχηγών των σταυροφόρων να αποκτήσουν τα πλούτη της Ανατολής κρατώντας τα μέρη που θα ελευθέρωναν.

Οι τρεις (3) πρώτες εκστρατείες (1095-1099), (1147-1149), (1189-1193) κατέληξαν σε αποτυχία για τη Δύση με χιλιάδες νεκρούς χριστιανούς και μεγάλες καταστροφές για το Βυζάντιο.

Στην τέταρη και τελευταία σταυροφορία,οι σταυροφόροι οδηγούνται στην Κωνσταντινούπολη,την πολιορκούν και την καταλαμβάνουν.

Ο αρχικός σκοπός της τέταρτης σταυροφορίας(1204) ήταν να ξεκινήσουν από τη Βενετία με σκοπό να πλεύσουν στην Αίγυπτο και στη συνέχεια να ελευθερώσουν την Παλαιστίνη και τα Ιεροσόλυμα.Οι Βενετοί ανέλαβαν να μεταφέρουν με τα καράβια τους τους σταυροφόρους,παίρνοντας μερίδιο από τα εδάφη που θα κατακτούσαν.

Πριν ξεκινήσουν ο Αλέξιος Δ' Άγγελος που είχε εκθρονιστεί από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Γ' ζήτησε από τους Βενετούς να τον βοηθήσουν να ξαναπάρει το θρόνο,υποσχόμενος πολλά χρήματα.Έτσι,οι σταυροφόροι άλλαξαν πορεία και αντί να πάνε στην Αίγυπτο βρέθηκαν στην Κωνσταντινούπολη,την πολιόρκησαν και την κατέλαβαν τον Απρίλιο του 1204.

Οι Σταυροφόροι δέχτηκαν να βοηθήσουν κατέλαβαν την Πόλη και αποκατέστησαν τον Αλέξιο στο θρόνο.Επειδή όμως ο Αλέξιος δεν έδωσε σε αυτούς όσα τους είχε υποσχεθεί, κατέλαβαν και πάλι την Πόλη και τη λεηλάτησαν με τον πιο άγριο τρόπο.

Η Κωνσταντινούπολη λεηλατείται από τους Φράγκους σταυροφόρους.

Η λεηλασία και η καταστροφή που ακολούθησε την άλωση της Πόλης από τους σταυροφόρους ήταν τρομερή.Οι σταυροφόροι σκότωσαν πολλούς ανθρώπους και λεηλάτησαν τα υπάρχοντά τους.Πολλά και σπουδαία έργα τέχνης τα μετέφεραν στις πατρίδες τους και άλλα τα κατέστρεψαν. Για τρεις ημέρες η Πόλη λεηλατήθηκε σαν να επρόκειτο για εχθρική πόλη.

Πάτμος: Αλέξιος Α΄ Κομνηνός κρατώντας (τοιχογραφία εξωνάρθηκα Ιεράς Μονής 1920).

Δε σεβάστηκαν ούτε τις εκκλησίες, ακόμα και την Αγία Σοφία λεηλάτησαν, ενώ πλήθος μνημείων και αγαλμάτων μεταφέρθηκαν στη Δύση, πολλά από τα οποία βρίσκονται ως σήμερα ακόμα εκεί.

Η Άλωση σε πίνακα του Ντελακρουά

Ο αποκεφαλισμός ενός Κωνσταντινουπολίτη κατά τη διάρκεια της Άλωσης του 1204.Το γεγονός της γενικευμένης σφαγής συμβολοποιείταισε ψηφιδωτό του 1213 στον Άγιο Ιωάννη της Ραβέννας.

Ένας από τους θησαυρούς που κλάπηκε από την Πόλη και μεταφέρθηκε στη Βενετία ήταν τα τέσσερα χάλκινα άλογα του Λύσιππου. Τοποθετήθηκαν στην πρόσοψη της βασιλικής του Αγίου Μάρκου στη Βενετία το 1254 μ.Χ. Τα αγάλματα αυτά αποτελούσαν τμήμα ενός μεγαλύτερου συμπλέγματος που παρίστανε ένα τέθριππο και αποδίδονται στον Λύσιππο, τον προσωπικό γλύπτη του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο Θεοδόσιος μετέφερε τα αγάλματα στο τέλος του 8ου αρχές 9ου αιώνα μ.Χ. από τη Χίο στην Κωνσταντινούπολη προκειμένου να διακοσμήσει τον Ιππόδρομο.

Αντιστοιχίστε τις έννοιες της πολιορκίας και της Άλωσης με τα γεγονότα που σχετίζεται καθεμιά από αυτές.

Κεφάλαιο 30β:Τα ελληνικά κράτη μετά την άλωση της Πόλης.me.

Οι Φράγκοι το 1204 δεν κατάφεραν να καταλάβουν όλα τα εδάφη της βυζαντινής αυτοκρατορίας.Βυζαντινοί άρχοντες δημιούργησαν τέσσερα μικρά κράτη στα εδάφη που δεν είχαν καταλάβει οι Φράγκοι.

Κάνε κλικ στην εικόνα.

Η αυτοκρατορία της Νίκαιας

Η αυτοκρατορία ιδρύθηκε από το θεόδωρο Λάσκαρη, που είχε στεφθεί αυτοκράτορας λίγο πριν πέσει στα χέρια των φράγκων η Πόλη. Ο Λάσκαρης,ο οποίος είχε καταφύγει στη Νίκαια της Μικράς Ασίας, κατόρθωσε να δημιουργήσει ένα ισχυρό και πλούσιο κράτος στη Μικρά Ασία, καθιέρωσε ως έμβλημά της το Δικέφαλο Αετό.

Οι διάδοχοί του μεγάλωσαν το κράτος, συμπεριλαμβάνοντας τη Θράκη και τη Δυτική Μακεδονία.

Η δυναστεία των Παλαιολόγων,που ανέβηκε στο θρόνο της αυτοκρατορίας της Νίκαιας, απελευθέρωσε το 1261 την Κωνσταντινούπολη 57 χρόνια μετά την άλωσή της. Η ιστορία της αυτοκρατορίας της Νίκαιας είναι η "ιστορία της Πόλης χωρίς την Πόλη''.

Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας

Ενώ η Πόλη έπεφτε στα χέρια των σταυροφόρων,δυο πρίγκηπες, ο Αλέξιος και ο Δαβίδ Κομνηνός κατέφυγαν στην Τραπεζούντα, στα νότια παράλια του Εύξεινου Πόντου, όπου ίδρυσαν ανεξάρτητο κράτος. Η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, έζησε ελεύθερη μέχρι το 1461, οπότε έπεσε στα χέρια των Τούρκων. Σε αυτο το διάστημα αναπτύχθηκε εκεί ο ποντιακός ελληνισμός, ο οποίος διατηρήθηκε μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.

Το δεσποτάτο της Ηπείρου

Ιδρύθηκε στην Ήπειρο από το Μιχαήλ Α΄ Άγγελο.Άπλωσε την κυριαρχία του στη δυτική Ελλάδα και τη Μακεδονία και είχε πρωτεύουσα την Άρτα.Το1224 ο δεσπότης της Ηπείρου Θεόδωρος απελευθέρωσε τη Θεσσαλονίκη.

Το δεσποτάτο του Μιστρά

Ο αυτοκράτορας της Νίκαιας,ο Μιχαήλ Παλαιολόγος,βρέθηκε αντιμέτωπος με το Φράγκο άρχοντα της Πελοποννήσου Βελλεαρδουίνο.Σε μια μάχη μεταξύ τους ο Βελλεαρδουίνος πιάστηκε αιχμάλωτος.Για να απελευθερωθεί,παραχώρησε στον Παλαιολόγο τρία κάστρα στην Πελοπόννησο,της Μονεμβασιάς,της Μάνης και του Μιστρά.Από αυτά σχηματίστηκε ένα ανεξάρτητο κράτος με πρωτεύουσα το Μιστρά,το οποίο σταδιακά επεκτάθηκε μέχρι τον Ισθμό της Κορίνθου.Το δεσποτάτο του Μιστρά γνώρισε μεγάλη ακμή στα γράμματα και τις τέχνες.Εκεί στέφθηκε αυτοκράτορας ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος και από εκεί ξεκίνησε για την Κωνσταντινούπολη και έμεινε στην ιστορία ως ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου.

Eδώ δίδαξε ο σοφός Γεώργιος Πλήθων-Γεμιστός. Από εκεί ξεκίνησε για την Κωνσταντινούπολη ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου.

Π Ε Ρ Ι Λ Η Ψ Η

Συμπλήρωσε τις λέξεις με βάση το αρχικό γράμμα και διάβασε την περίληψη του μαθήματος.Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φ………….. Βυζαντινοί ά……………. ίδρυσαν μικρά ε………….. κράτη, με σκοπό να α……………. τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα. Αυτά ήταν:Η αυτοκρατορία της Ν………….. με ιδρυτή το Θ………… Λ…………..στη Μικρά Ασία και πρωτεύουσα τη Ν………….. . Η αυτοκρατορία της Τ…………… στον Εύξεινο Π……………. με ιδρυτές τους Κ……………………. και πρωτεύουσα την Τ……………….. .Το δεσποτάτο της Η…………… με πρωτεύουσα την Α……………., που ίδρυσε ο δεσπότης Μ…………… Ά…………. Τέλος, αργότερα, ιδρύθηκε το δεσποτάτο του Μ………….. με ιδρυτές τους Π…………… . Εκεί δίδαξε ο φιλόσοφος Γεώργιος Π………….. ή Γ………… . Παρόλο που τα κράτη αυτά ήταν αξιόλογα ,οι μεταξύ τους π…………… τα εξασθένισαν και δεν μπόρεσαν να ε……… τις δυνάμεις τους για να ανασυστήσουν το Βυζάντιο.

Κεφάλαιο 31

Η ανάκτηση της Πόλης από το Μιχαήλ Η', τον Παλαιολόγο

Ο αυτοκράτορας της Νίκαιας Μιχαήλ Η' Παλαιολόγος (1259 - 1282) είχε στείλει στρατιώτες να παρακολουθούν τι γινόταν στην Πόλη, με σκοπό να βρει τρόπο να την πάρει πίσω.

Για τον ίδιο λόγο συνεργάστηκε με τους Γενουάτες, που είχαν ισχυρό ναυτικό, μάλιστα τους είχε υποσχεθεί προνόμια που παλιότερα είχαν οι Βενετοί, αν θα έπαιρνε πίσω την Πόλη.

Το 1261 ο στρατηγός Αλέξιος Στρατηγόπουλος ανέκτησε την Πόλη. Συγκεκριμένα ενώ περιπολούσε κοντά στην Πόλη με 800 άνδρες, ειδοποιήθηκε ότι η Βασιλεύουσα ήταν ανυπεράσπιστη, αφού έλειπε ο στρατός και ο στόλος των Φράγκων.

Αμέσως από ένα κρυφό πέρασμα που του υποδείχθηκε έστειλε και μπήκαν μέσα 50 άντρες. Αυτοί ανενόχλητοι, πέρασαν μέσα, άνοιξαν τις πύλες και μπήκε και ο υπόλοιπος στρατός. Όταν επέστρεψε ο στρατός των Φράγκων δεν προσπάθησαν να μπουν μέσα παρά έφυγαν για τη Δύση. Ο αυτοκράτορας στέφθηκε εκ νέου, πλέον μέσα στην Αγία Σοφία από τον πατριάρχη Αρσένιο. Ανέκτησε αρκετά από τα βυζαντινά εδάφη που κατείχαν οι Φράγκοι.

Η οικονομική κατάσταση που βρήκε όμως ήταν άσχημη.

Οι λεηλασίες και οι βαρβαρότητες των ναών από τους Φράγκους είχαν αυξήσει το μίσος των ορθοδόξων χριστιανών εναντίον τους.

Στα 57 χρόνια που ήταν η Πόλη στα χέρια των Λατίνων κανένας από τους κατακτητές-ηγεμόνες της δεν κατανόησε τα προβλήματα των Ελλήνων κατοίκων της και δημιούργησαν καινούρια:

τα ταμεία του κράτους άδειασαν
κτίσματα και ναοί ερειπώθηκαν
έργα τέχνης λεηλατήθηκαν και κλάπηκαν
οι Φράγκοι έγιναν ανεπιθύμητοι για τους Βυζαντινούς.

Το κράτος δεν είχε συμμάχους, ενώ αντίθετα είχε πολλούς εχθρούς.

Οι σημαντικότεροι εχθροί του ήταν στο βορρά οι Βούλγαροι και οι Σέρβοι, στη δύση οι Φράγκοι και οι Βενετοί και στην ανατολή οι Τούρκοι.

Κεφάλαιο 32

Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει

μεγάλη ακμή

Η Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε από τον Κάσσανδρο το 316 π.Χ., ο οποίος της έδωσε το όνομα της γυναίκας του, που ήταν αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Κάσσανδρος

Η θέση της ήταν εξαιρετική, καθώς έχει χτιστεί στην εύφορη κοιλάδα του Αξιού. Η Θεσσαλονίκη βρισκόταν στο σταυροδρόμι των θαλάσσιων και στεριανών εμπορικών δρόμων, που ένωνε τα λιμάνια της Ανατολής με τη Δύση. Από εκεί περνούσε η Εγνατία Οδός, η οποία ένωνε τη Δύση με την Ανατολή, και από εκεί ξεκινούσε ο δρόμος προς το εσωτερικό των Βαλκανίων, που έφτανε ως το Δούναβη.

Η στρατηγική θέση της Θεσσαλονίκης ώθησε το Μεγάλο Κωνσταντίνο να σκεφτεί να την κάνει πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας, πριν επιλέξει την Κωνσταντινούπολη. Αυτή όμως η στρατηγική της θέση την έκανε στόχο πολλών κατακτητών (το 904 οι Σαρακηνοί και το 1185 οι Νορμανδοί την κατέλαβαν και την λεηλάτησαν).

Το 12ο αιώνα άρχισε να αναπτύσσεται ιδιαίτερα η εμπορική κίνηση της Θεσσαλονίκης. Μετά την απελεύθερωσή της από το δεσπότη της Ηπείρου το 1224, γνώρισε μεγάλη οικονομική και πνευματική ανάπτυξη και της δόθηκε από τους αυτοκράτορες του Βυζαντίου το προνόμιο να αυτοδιοικείται. Την πνευματική ακμή μαρτυρούν τα σχολεία και οι ανώτατες σχολές που λειτούργησαν εκεί. Αξιόλογη υπήρξε και η καλλιτεχνική ανάπτυξη, όπως φανερώνουν οι πολλές και αξιόλογες εκκλησίες που σώζονται σήμερα. Ξεχωριστή θέση ανάμεσά τους κατέχει ο Άγιος Δημήτριος.

Στα μέσα του 14ου αιώνα αναπτύχθηκε μια πολιτική κίνηση από κάποια ομάδα, τους Ζηλωτές, οι οποίοι υπερασπίζονταν τα συμφέροντα των αδυνάτων απέναντι στους πλουσίους. Οι Ζηλωτές ξεσήκωσαν σε επανάσταση το λαό, έδιωξαν τους δυνατούς και κυβέρνησαν την πόλη για επτά χρόνια. Οι πλούσιοι, με τη βοήθεια του αυτοκράτορα ξαναπήραν την εξουσία.

Στην περίοδο της εικονομαχίας πολλοί εικονολάτρες μοναχοί κατέφυγαν στον Άθωνα, χερσόνησο της Χαλκιδικής, μαζί με τις εικόνες και τα εκκλησιαστικά σκεύη. Μετά τη λήξη της εικονομαχίας έχτισαν στον Άθω, με τη βοήθεια των αυτοκρατόρων πολλά μοναστήρια. Έτσι δημιουργήθηκε η Μοναστική Πολιτεία του Αγίου Όρους που σήμερα αυτοδιοικείται.

Κεφάλαιο 33

Οι Οθωμανοί Τούρκοι κατακτούν βυζαντινά εδάφη

Οι Οθωμανοί Τούρκοι εμφανίστηκαν στα ανατολικά σύνορα της αυτοκρατορίας στα μέσα του 14ου αιώνα. Πήραν το όνομά τους από τον αρχηγό τους Οσμάν ή Οθ(ω)μάν. Ήταν σκληροί πολεμιστές και φανατικοί μουσουλμάνοι. Ανάγκαζαν μάλιστα τους πληθυσμούς που αντιστέκονταν στο πέρασμά τους να αλλάξουν πίστη και να εξισλαμιστούν. Χωρίς να συναντήσουν εμπόδια προχώρησαν και κατέκτησαν ολόκληρη τη Μικρά Ασία φτάνοντας ως την Προύσα, την οποία έκαναν πρωτεύουσα του κράτους τους.

Με αρχηγό το Μουράτ Α' οι Οθωμανοί έφτασαν στον Ελλήσποντο, πέρασαν στην ευρωπαϊκή ακτή και κατέλαβαν περιοχές της Θράκης, της Μακεδονίας και της Κεντρικής Ελλάδας. Το 1389 νίκησαν στο Κοσσυφοπέδιο της Σερβίας το στρατό των ενωμένων χριστιανικών λαών και κατέλαβαν όλη σχεδόν τη Βαλκανική χερσόνησο. Λίγο πριν από τη μάχη αυτή, ο Μουράτ Α΄ δολοφονήθηκε στη σκηνή του από Σέρβο μαχητή, που προσποιήθηκε το λιποτάκτη, όμως οι Τούρκοι κράτησαν κρυφό το θάνατό του μέχρι να τελειώσει η μάχη.

Έπειτα από λίγα χρόνια ο σουλτάνος Βογιαζήτ, διάδοχος του Μουράτ Α', θέλησε να κάνει την Κωνσταντινούπολη πρωτεύουσα του κράτους του και γι΄αυτό την πολιόρκησε στενά. Όμως τότε εμφανίστηκε στα ανατολικά σύνορα ένας ακόμα ασιατικός λαός, οι Μογγόλοι, οι οποίοι με αρχηγό τον Ταμερλάνο λεηλατούσαν και κατέστρεφαν τα πάντα στο πέρασμά τους. Έτσι ο Βογιαζήτ αναγκάστηκε να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης και προσπάθησε να εμποδίσει τους Μογγόλους να φτάσουν στην Προύσα, όπου είχε την οικογένεια και τους θησαυρούς του. Στη μάχη της Άγκυρας (1402), όμως οι Τούρκοι νικήθηκαν από τους Μογγόλους και ο Βογιαζήτ πιάστηκε αιχμάλωτος. Οι Μογγόλοι πάντως παρά τη νίκη τους δε συνέχισαν την προέλασή τους αλλά, αφού ερήμωσαν τη Μικρά Ασία, άλλαξαν πορεία και επέστρεψαν στην Ανατολή.

Η ήττα από τους Μογγόλους απάλλαξε τους Βυζαντινούς από την απειλή των Τούρκων για τα επόμενα 20 χρόνια. Όταν όμως έγινε σουλτάνος ο Μουράτ Β' το 1421, ο κίνδυνος εμφανίστηκε και πάλι. Ο σουλτάνος αυτός ήταν πολύ φιλόδοξος και ορμητικός και ήθελε να συνεχίσει το έργο του Βογιαζήτ, που είχε μείνει ανολοκλήρωτο. Για το λόγο αυτό οργάνωσε πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη από στεριά και θάλασσα. Οι Βυζαντινοί προσπάθησαν να κάνουν συνθήκη ειρήνης μαζί του, προσφέροντάς του χρήματα για να λύσει την πολιορκία, αλλά εκείνος απέρριψε όλες τις προτάσεις απαιτώντας την παράδοση της πόλης. Στο τέλος, τα ισχυρά τείχη και η ηρωική άμυνα των κατοίκων έσωσαν την Κωνσταντινούπολη.

Μουράτ Α' Μουράτ Β'

Βογιαζήτ

Ο Μουράτ Β' βλέποντας ότι δεν καταφέρνει να εισβάλει στην Πόλη έλυσε την πολιορκία του και, έχοντας ορμητήριό του τη δεύτερη πρωτεύουσα του κράτους του, την Αδριανούπολη της Θράκης, κατευθύνθηκε προς την Ελλάδα, τα Βαλκάνια και την Ευρώπη. Κυρίευσε τη Θεσσαλονίκη (1430) και ανάγκασε τους κατοίκους των Ιωαννίνων να του παραδώσουν το κάστρο και την πόλη τους απειλώντας τους ότι αν δεν το έκαναν θα είχαν την τύχη της Θεσσαλονίκης, την οποία είχε λεηλατήσει.

Στη συνέχεια έφτασε ως τον Ισθμό της Κορίνθου, αφού πρώτα λεηλάτησε όλα τα μέρη από τα οποία πέρασε. Έπειτα κατευθύνθηκε προς το Βορρά και τη Βάρνα της Βουλγαρίας και νίκησε το στρατό των ενωμένων χριστιανικών λαών, που προσπάθησαν να τον αντιμετωπίσουν (1444). Στη μάχη αυτή δεν πήραν μέρος οι Βυζαντινοί, καθώς ο αυτοκρατόρας Ιωάννης Η' Παλαιολόγος προτίμησε να ζητήσει βοήθεια από τον Πάπα, ο οποίος ζήτησε την υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Καθολική. Αυτή η ενέργεια του αυτοκράτορα βρήκε αντίθετο το λαό του Βυζαντίου, ο οποίος διχάστηκε πάλι σε ενωτικούς και ανθενωτικούς.

Οι κατακτήσεις των Οθωμανών δημιούργησαν ένα μεγάλο οθωμανικό κράτος, που απλωνόταν από τον Ευφράτη ως το Δούναβη, την Αδριατική και το Αιγαίο. Μέσα στο μεγάλο αυτό οθωμανικό κράτος η Κωνσταντινούπολη, και ένας στενός κύκλος εδαφών γύρω από αυτή, αποτελούσε μια απομονωμένη ελεύθερη νησίδα. Όλες οι υπόλοιπες κατακτημένες βυζαντινές και μη περιοχές υπέφεραν από το παιδομάζωμα των Οθωμανών, τακτική εξισλαμισμού και φανατισμού των πιο δυνατών αρσενικών παιδιών των χριστιανών, που στρατολογούνταν στα τάγματα των γενιτσάρων.

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Πότε εμφανίστηκαν οι Οθωμανοί Τούρκοι;

2. Πώς λεγόταν ο σουλτάνος τους;
3. Ποιες περιοχές κατέκτησαν στην αρχή;
4. Πώς γλύτωσε η Κωνσταντινούπολη από την πολιορκία του Βαγιαζήτ;
5. Ποιες περιοχές του βυζαντινού κράτους είχαν πέσει στα χέρια των Τούρκων κατά την διάρκεια της βασιλείας του Μουράτ Β΄;
6. Γράψτε με λίγα λόγια τι ήταν το παιδομάζωμα και οι Γενίτσαροι.

Κεφάλαιο 36

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους

Μετά τον εφοδιασμό της Πόλης από τα γενοβέζικα καράβια, ο Μωάμεθ αποφάσισε να στενέψει την πολιορκία. Γι αυτό έσυρε 70 πλοία στη στεριά και τα πέρασε στον Κεράτιο κόλπο. Η Κωνσταντινούπολη έπειτα από αυτό αποκλείστηκε από παντού. Ο Μωάμεθ έστειλε ξανά πρεσβεία στον Κωνσταντίνο και του ζήτησε να παραδώσει την Πόλη. Ο Κωνσταντίνος αρνήθηκε και πάλι.

Τα ξημερώματα της 29ης Μαΐου 1453 αρχίζει η μεγάλη επίθεση των Τούρκων. Τα κανόνια χτυπούν ασταμάτητα τα τείχη. Η Μπομπάρδα, το πιο μεγάλο από τα κανόνια, ραγίζει τον Πύργο του Αγίου Ρωμανού. Τούρκοι και Βυζαντινοί μάχονται αδιάκοπα. Οι δύο αντίπαλοι χρησιμοποιούν όλα τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους. Πολλοί επιτιθέμενοι σκοτώνονται όταν τα λαγούμια και η τάφρος γεμίζουν με νερό από τις κρυφές καταπακτές των δεξαμενών. Όσοι γλιτώνουν σκαρφαλώνουν στα τείχη με γάντζους και ανεμόσκαλες. Στο τέλος της ημέρας η Κωνσταντινούπολη αντιστέκεται ακόμη.

Προς τη δύση της 29ης Μαΐου ο Ιουστινιάνης πληγώνεται και αποσύρεται. Οι υπερασπιστές κλονίζονται.Δημιουργείται αναστάτωση. Την ίδια στιγμή ακούγεται η είδηση ότι οι Τούρκοι μπήκαν στην Πόλη.

Στις επάλξεις των τειχών γίνονται μάχες σώμα με σώμα. Στην Πύλη του Αγίου Ρωμανού ο αυτοκράτορας πολεμά γενναία, ανάμεσα στους στρατιώτες, και πέφτει ηρωικά στις 29 Μαΐου 1453. Ό,τι είχε μείνει από τη βυζαντινή αυτοκρατορία έπαψε να υπάρχει από εκείνη τη στιγμή..